Η στοματική υγεία στον αθλητισμό

Όλο και περισσότερα ερευνητικά δεδομένα υπογραμμίζουν την ανεπαρκή στοματική υγεία των αθλητών. Σε επαγγελματικό αλλά και ερασιτεχνικό επίπεδο η τήρηση στοματικής υγιεινής σε καθημερινή βάση και η ετήσια παρακολούθηση από οδοντίατρο μοιάζει ανέφικτη- παρά το γεγονός ότι οι αθλητές διακρίνονται από τη φύση τους για την πειθαρχία και την μεθοδικότητα τους. Χωρίς αυτές τις αρετές, οι επιτυχίες δύσκολα θα έρθουν. 

Μήπως όμως αργήσαμε να κατανοήσουμε ότι αναπόσπαστο κομμάτι ενός θριάμβου είναι η διατήρηση της υγείας του αθλητή; Αβίαστα θα λέγαμε “όχι” . Αλλά από τη στιγμή που στον όρο υγεία δεν συμπεριλαμβάνουμε την στοματική υγεία, χάνουμε ένα μεγάλο κομμάτι της αποδοτικότητας, της ευεξίας και της ψυχολογικής σταθερότητας των αθλητών μας. Ποιες πτυχές επηρεάζει τελικά η στοματική υγιεινή, τί ποσοστό της επιτυχίας κατέχει αλλά και γιατί οι αθλητές αποτελούν έναν ξεχωριστό κλάδο για τον οδοντίατρο; Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες κάθε αθλήματος;  Ποια μέτρα λαμβάνονται ήδη και πόσο απέχουμε από το ιδανικό; Αυτά τα ερωτήματα και άλλα πολλά με έβαλαν σε σκέψεις, τις οποίες σας παραθέτω.

Διατροφικές συνήθειες

Το πρώτο μεγάλο κομμάτι που σκέφτηκα ήταν η διατροφή. Η κατανάλωση υδατανθράκων αποτελεί τη βασική αιτία ανάπτυξης τερηδόνας. Συγχρόνως αποτελεί την κύρια πηγή ενέργειας. Οι καθημερινές απαιτήσεις σε υψηλής θερμιδικής αξίας τροφές διατηρούν ένα περιβάλλον κορεσμένο σε σάκχαρα, τα οποία μεταβολίζονται από τα μικρόβια που έχουμε στο στόμα μας και οδηγούν στην αποδόμηση των δοντιών. Τα ενεργειακά ποτά, gel και συμπληρώματα επιτείνουν αυτό το φαινόμενο. Όσο πιο συχνή μάλιστα η κατανάλωση, τόσο πιο δύσκολα το σάλιο ως προστατευτικός παράγοντας μπορεί να εξισορροπήσει αυτές τις αλλαγές. Τα πολλά και μικρά γεύματα, λοιπόν, επιβαρύνουν την ακεραιότητα των δοντιών. Το χαμηλό pH των sports drinks προκαλεί ένα άλλο φαινόμενο, αυτό της οδοντικής διάβρωσης. Γιαυτό τα δόντια χάνουν τη φυσιολογική όψη τους, γίνονται πιο ευαίσθητα και πιο επιρρεπή στα τερηδονικά φαινόμενα.  Η υποκατάσταση των σκληρών τροφών από μαλακές και εύπεπτες υποβαθμίζει την λειτουργικότητα του νευρομυϊκού μηχανισμού και πιθανώς διαταράσσει τη φυσιολογία του στοματογναθικού συστήματος.

Σάλιο

Το σάλιο μας προστατεύει. Απομακρύνει τα σάχκαρα, τους μικροοργανισμούς και τα ξένα στοιχεία  με την κατάποση, παρέχει αντισώματα και προστατευτικές πρωτεΐνες για την εξουδετέρωση των παθογόνων, ενυδατώνει, αποτρέπει την αποδόμηση του δοντιού παρέχοντας άλατα και ιόντα, εξουδετερώνει το χαμηλό pH και συμβάλει στην πέψη των τροφών. Οι αθλητές αφυδατώνονται εύκολα. Έτσι το σάλιο χάνει τον καθοριστικό ρόλο του στη διατήρηση της υγείας. Το στόμα είναι επιρρεπές και προσβάλλεται εύκολα. Οι επιπτώσεις είναι ποικίλες, τα ούλα φλεγμαίνουν και αποτελούν μια εστία μόλυνσης για τον υπόλοιπο οργανισμό. Συχνή είναι και η κακοσμία.

Άγχος

Η ανάγκη για συνεχή απόδοση και οι υψηλές απαιτήσεις τρομάζουν. Από την καθημερινότητα των αθλητών δεν μπορεί να λείπει το άγχος. Και αυτό φανερώνεται συχνά στο στόμα. Το τρίξιμο των δοντιών είναι ένα σύνηθες φαινόμενο. Οι δυνάμεις που ασκούνται κατά τη διάρκεια του ύπνου είναι τόσο έντονες που αλλάζει η μορφολογία των δοντιών και καταρρέει η σύγκλειση. Μειώνεται η μασητική αποδοτικότητα και επιβαρύνονται οι αρθρώσεις. Οι βρουξιστές υποφέρουν από πόνους στους μύες, κεφαλαλγίες και κατάγματα δοντιών. Αυτές οι χρόνιες καταστάσεις δεν μπορούν να επιτρέψουν την βελτίωση των αθλητικών επιδόσεων εάν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα.

Αισθητική

Κάθε αθλητής επιζητά τη δημοσιότητα. Κι αν όχι, είτε την απολαμβάνει είτε δεν μπορεί να την αποφύγει. Σίγουρα λοιπόν θα ήθελε και το τέλειο χαμόγελο. Κι αυτό διέπεται όμως από κάποιους κανόνες για να είναι παράλληλα και υγιές. Σωστή διάταξη των δοντιών, σωστό μέγεθος, άρτια σύγκλειση, ωραίες αναλογίες, όμορφη χρωματική απόδοση. Η καλή ψυχολογία δίνει κίνητρο, βελτιώνει, πετυχαίνει. Αντίθετα, η κακή ψυχολογία αποδυναμώνει, περιθωριοποιεί, δημιουργεί quitters. Τι θέλουμε από τους αθλητές μας;

Τραυματισμοί

Συγκρούσεις με συναθλητές ή αντικείμενα, πτώσεις και πολλών ειδών ατυχήματα χαρακτηρίζουν τον αθλητισμό. Όσο πιο προστατευμένη είναι μια οδοντοφυΐα τόσο μικρότερης βαρύτητας θα είναι και οι κακώσεις. Στην προστασία συμβάλλει η αποδεκτή σύγκλειση αλλά και ο αθλητικός νάρθηκας. Οι αθλητές πρέπει να συνηθίζουν στη χρήση του από μικρή ηλικία ώστε να τον θεωρούν αναπόσπαστο κομμάτι του εξοπλισμού τους. Πιο βαριά τραύματα όπως κατάγματα ή εξαρθρώσεις αντιμετωπίζονται από ειδικούς της γναθοχειρουργικής. 

Προτεραιότητες

Αναμφίβολα οι προτεραιότητες είναι άλλες. Η διατροφή, η προπόνηση, η αποθεραπεία, οι μύες, οι επιτυχίες, η αναγνώριση. Σε δεύτερη μοίρα έρχεται η οικογένεια, η παρέα και τα υπόλοιπα ενδιαφέροντα. Αργότερα, μια ζωή χωρίς περιορισμούς. Δεν φαίνεται να υπάρχει κάπου χώρος για τα δόντια.  Οι ομάδες δεν προτρέπουν σε οδοντιατρικό έλεγχο και δεν παρέχουν οδοντιατρικές υπηρεσίες, δεν ευαισθητοποιούν. Αγνοούν τους κινδύνους και προβαίνουν σε συμπτωματική αντιμετώπιση όταν πλέον είναι αργά. Ο λιγοστός χρόνος και κόπος που απαιτεί η πρόληψη θα μπορούσαν όμως να τη βάλουν πρώτη στην ιεραρχική κλίμακα των αναγκών κάθε αθλούμενου.

Γενικότερα, τα οδοντικής φύσης προβλήματα πολλές φορές είναι οξέα, με έντονο πόνο, εμφανίζονται χωρίς προειδοποίηση και απαιτούν άμεση αντιμετώπιση. Οι αθλητές χάνουν προπονήσεις, αθλητικές διοργανώσεις ή και καθοριστικούς για την πορεία τους αγώνες . Χάνουν τον ρυθμό αλλά και την αυτοπεποίθηση τους.  Στην αμέλεια τους, υποβαθμίζουν τη σημασία του προβλήματος, αυτό διογκώνεται και τους αναγκάζει να μείνουν καιρό εκτός δράσης . Παράλληλα διατηρεί μια φλεγμονή και ο οργανισμός επιβαρύνεται πολλαπλάσια από τη συνεχή καταπόνηση. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος.

 Όταν όλα τα παραπάνω μπορούν να αποφευχθούν γιατί να αγνοήσουμε αυτό το προνόμιο; Γιατί να μην δώσουμε στους αθλητές μας τη δυνατότητα να πετύχουν μέγιστες επιδόσεις χωρίς επείγουσες καταστάσεις; Γιατί να μην τους εξοπλίσουμε με ένα υγιές και λαμπερό χαμόγελο; Μήπως η πρόληψη λαμβάνει ελάχιστη σημασία όταν θα έπρεπε να έχει την προτεραιότητα; Ο αθλητισμός για κάποιους είναι επάγγελμα  αλλά για τους περισσότερους είναι τρόπος ζωής.  Είναι ο δρόμος προς την ευεξία και την γενικότερη υγεία. Εύλογο όμως είναι να εντάξουμε την υγεία του στόματος σε αυτό το παζλ για να επωφεληθούμε διπλά: να πετύχουμε την καθολική υγεία και να απολαύσουμε τις χαρές του αθλήματος. 🏅

*Ως αθλητής λοιπόν, προσπάθησε να αποφύγεις έναν επιπλέον “τραυματισμό”, αυτόν του δοντιού. Γιατί μπορεί οι μύες να επανέρχονται, τα οστά να αναπλάθονται, οι σύνδεσμοι να αποκαθίστανται, αλλά το δόντι δεν έχει αυτήν τη δυναμική- δε θα γίνει όπως πριν. Φρόντισε το!